NOS Nieuws•
Mineke Lautenbag
redacteur Buitenland
De verkiezingsoverwinning van Donald Trump kan grote impact hebben op het Midden-Oosten. Tijdens zijn campagne heeft de aankomende president van de VS beloofd om de oorlogen in Gaza en Libanon te stoppen, maar ook voor Iran en Saudi-Arabië kan het Amerikaanse beleid veranderen. "Trump is onvoorspelbaar en je kunt meerdere kanten op met zijn uitspraken", zegt Paul Aarts, docent internationale betrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam.
Zeker is dat Trump opschudding zal veroorzaken, ziet ook Noa Schonmann, docent internationale betrekkingen aan de universiteit Leiden. "De verkiezingswinst van Trump kan leiden tot een reset in het Midden-Oosten die in het voordeel gaat werken van de Amerikaanse bondgenoten."
In Israël is enthousiast gereageerd op de zege van Trump. In zijn eerste presidentstermijn erkende Trump Jeruzalem als de hoofdstad van Israël en verplaatste hij de Amerikaanse ambassade daarheen. Een omstreden maatregel, omdat Oost-Jeruzalem onder internationaal recht geldt als bezet gebied.
"Toch is de blijdschap in Israël ietwat voorbarig", zegt Aarts, "Want Trump kan een kritischer positie innemen tegenover Israël dan soms wordt gedacht. Vergeet niet dat voor hem anders dan voor Biden ideologische overwegingen geen enkele rol spelen. Het is dan ook bij lange na niet zeker dat hij aan de kant staat van de messianistisch ingestelde Israëlische politici die annexatie bepleiten van de Westelijke Jordaanoever (en het noorden van Gaza)."
In het America First-beleid zijn de Amerikaanse economie en immigratie belangrijker dan de buitenlandpolitiek. Joost Hiltermann, programmadirecteur bij de denktank International Crisis Group, zegt dat Trump vooral tegen meer oorlogen is, zeker in het Midden-Oosten.
Hoge prijs
Trump dringt er bij Netanyahu op aan om de oorlogen in Gaza en Libanon snel te beëindigen, waardoor de spanning tussen hen kan oplopen. Aarts: "Trump heeft tegen Netanyahu gezegd: je moet de klus afmaken, maar Netanyahu is daar bepaald geen voorstander van. Hij wil die oorlogen juist voortzetten zodat hij langer aan de macht kan blijven."
Ook is voor Trump de persoonlijke relatie met Netanyahu belangrijk, ziet Schonmann. Zo was hij verontwaardigd toen Netanyahu Biden feliciteerde met zijn verkiezingsoverwinning in 2020. Het persoonlijk maken van politiek zal Trump ook gebruiken bij een staakt-het-vuren, zodat hij met de eer kan strijken. "Trump is een performer", zegt Schonmann.
Ze gelooft dat de Palestijnen hoe dan ook een hoge prijs zullen betalen, ook als er een staakt-het-vuren komt. "Israël zal niet verdwijnen uit Gaza en Libanon, omdat de VS Israël steunt in de strijd tegen verzetsgroepen die worden gesteund door Iran, bijvoorbeeld door middel van invallen."
In zijn eerste termijn presenteerde Trump wat hij noemde de 'deal van de eeuw' om het Israëlisch-Palestijnse conflict te beëindigen. Als hij dat plan nu doorzet, moeten de Palestijnen vrezen voor hun gebied. In het voorstel worden de Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever erkend, hoewel ze in strijd zijn met het internationaal recht.
Trump zal ook lof willen oogsten door de zogenoemde Abraham-akkoorden uit te breiden, wat ook nadelig kan zijn voor de positie van de Palestijnen. De Abraham-akkoorden zijn verdragen die in 2020 tussen vier Arabische landen en Israël zijn gesloten, met het doel om betrekkingen aan te gaan. "Trump wil afmaken wat hij is begonnen", zegt Schonmann, "en normalisatie tussen Saudi-Arabië en Israël is de belangrijkste stap."
De voorwaarde van Saudi-Arabië voor die normalisatie is een tweestatenoplossing. Aan de andere kant wil het land ook een defensiepact met de VS sluiten. "Ik sluit beslist niet uit dat kroonprins Mohammed bin Salman over een tijd akkoord zal gaan met een of andere halfzachte formulering over een Palestijnse staat," zegt Aarts.
Harde lijn tegen Iran
Het uitbreiden van de Abraham-akkoorden moet leiden tot een sterke samenwerking tegen Iran. In zijn vorige termijn trok Trump de VS terug uit het nucleaire akkoord met dat land en legde hij harde sancties op aan Teheran.
De volledige isolatie van Iran, zowel diplomatiek als financieel, moet ervoor te zorgen dat het land geen bedreiging is voor de Amerikaanse bondgenoten en de militaire bases van de VS in de regio.
De verwachting is dat Trump het Midden-Oosten gaat polariseren.
Trumps harde optreden tegen Iran is ook persoonlijk. Verschillende media, waaronder persbureau AP, berichtten afgelopen week over een Iraans plan om Trump te doden, nadat hij in 2020 de liquidatie van de Iraanse generaal Qassem Soleimani had goedgekeurd.
Trump kan de bondgenoten van de VS en Iran en zijn bondgenoten verder tegen elkaar opzetten. "De verwachting is dat Trump het Midden-Oosten gaat polariseren," zegt Hiltermann. En bij polarisatie ligt er escalatie op de loer, waarschuwt Aarts. "Bij een misrekening kan de vlam in de pan slaan," maar het blijft onvoorspelbaar.
Sla over
- Trump aan de knoppen: deze mensen moeten in zijn regering komen
- Trump presenteert plan voor Israël en Palestijnen
- Bahrein normaliseert banden met Israël na bemiddeling Trump
- CollectieGeweld Midden-Oosten
- Buitenland
Deel artikel: